گذشت نزدیک به سه دهه از تشکیل مناطق آزاد در ایران و سعی و خطا چندین دولت از آن زمان تا کنون، بستری مناسب برای طرح ایده ها و موضوعات جدید و ارائه کارنامه ای درخشان را بوجود آورده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فیدار، موضوع وقتی مهمتر می شود که بدانیم قرار است به زودی هشت منطقه آزاد نیز به جمع مناطق آزاد کنونی افزوده شود. این افزایش در حالی اتفاق می افتد که هنوز در میان ساکنین انتقادات و مطالبات جدی وجود دارد. موضوعاتی که در صورت نادیده گرفته شدن دورنمای مبهمی را در توسعه این مناطق ترسیم می کند.
فارغ از تفاوت قرائت دولتمردان و جوامع محلی در خصوص دست یابی به اهداف تعیین شده سوالاتی جدی مطرح است. کدام قرائت به واقعیت نزدیک است؟ مناطق آزاد در راه رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده چقدر موفق بوده؟ نقش دولت و مجلس در این موضوع موفقیت یا عقب ماندگی چقدر بوده؟ در مقایسه بین مناطق آزاد در کشورمان و مناطق همجوار در کدام وضعیت قرار داریم و آیا اساساً این مقایسه درست است؟ قانون مصوب سال 1372 چقدر اجرایی شده؟ آیا زمان آن نرسیده که این سوالات مورد مداقه قرار گیرد؟
سال هاست که کشورهای جهان برای جذب سرمایه های داخلی و خارجی راهکاری به نام مناطق آزاد ابداع کرده اند. در اغلب کشورهای جهان، دولت ها پس از ایجاد بسترهای مناسب و زیرساخت های ضروری، اقدام به جذب سرمایه گذاران نموده و توانسته اند چرخ های سنگین اقتصادشان را به حرکت درآورند.
در ایران اما این اتفاق به صورتی واژگون روی داده، به گونه ای که مناطق مرزی و ساحلی بدون بسترسازی لازم بعنوان مناطق آزاد برگزیده شد. مناطقی که در کنار معافیت از مالیات از منابع و بودجه های دولتی نیز معاف گردیدند و به صورت درآمد – هزینه ای اداره می شوند.
اکنون پس از گذشت سه دهه از تشکیل مناطق آزاد در ایران نه تنها قوانین این مناطق که به نوعی گفته می شود از مترقی ترین قوانین مناطق آزاد دنیاست اجرایی نشده بلکه این مناطق همواره شاهد دست اندازی و قضاوت های گوناگون قرار گرفته اند و جالبتر اینکه طی سالهای اخیر شاهد تصویب قوانینی برخلاف این مناطق نیز هستیم.
مواردی نظیر آنچه گفته شد سوالاتی را به ذهن متبادر می کند سوالاتی نظیر آیا مناطق آزاد در زمینه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی موفق بوده اند؟ مناطق آزاد تا چه حد توانسته از حقوق خود و مردمانش دفاع کند؟ در امور علمی چه ارتباطی فی مابین مناطق آزاد و جوامع دانشگاهی بوجود آمده؟ مناطق آزاد تا کنون چند پروژه پژوهشی در قالب تز کارشناسی ارشد و یا دکتری تعریف کرده است؟ دلیل فاصله جوامع محلی و مناطق آزاد چیست و چرا توفیقات در این زمینه کم است؟ برای مثال وقتی صحبت از ممنوعیت ورود کالاهای گروه چهار به کشور توسط وزارت اقتصاد به مناطق آزاد تسری داده شد؟ متاسفانه جز بازرگانان و فعالین اقتصادی و مدیران عامل مناطق سکوت محض صاحبنظران اقتصادی را دیدیم که به نظر می آید ناشی از عدم برقراری ارتباط موثر فی مابین مناطق آزاد و مراکز تخصصی است.
با انتصاب مهندس مومنی به سمت مشاور رییس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد کشور و شناخت کافی ایشان از پتانسیل ها و مشکلات فرصت غنیمتی پیش آمده است که قصور سالهای پیشین را جبران کند چرا که حق این مناطق بیش از آنی است که تا امروز دریافت داشته اند. مگر نه این است که مناطق آزاد این مسیر پر پیچ و خم را با تکیه بر توان خود پیموده است و اکنون جوانی 28 ساله و مستقل است؟ مگر نه این است که تا به امروز این مناطق نان از بازوی خود خورده اند و دست به سوی خزانه کشور دراز نکرده اند؟ این جوان امروز هیچ توقعی ندارد و تنها خواسته اش این است مورد هجوم دستورالعمل ها و قوانین خلق الساعه قرار نگیرد.
مناطق آزاد هر آنچه را نیاز دارند خود برای پیشرفت و توسعه بوجود آوردند و در این زمینه وظایف بر زمین مانده دولتها را نجیبانه بر دوش کشیدند و منصفانه آن است که امروز اگر حمایت نمی شوند مورد کم لطفی هم واقع نشوند.
چهره های نگران و رنجور سرمایه گذاران مناطق آزاد خسته از موانع متعدد که جلوی راهشان ایجاد کرده اند هر لحظه دنبال راهی برای نجات از ورطه نابودی است. ورطه ای که قرار بود فرصت کارآفرینی و شکوفایی باشد و اکنون پشیمان از آنچه کرده اند شاید به دنبال راه گریزند.
امروز وقت آن رسیده که مناطق آزاد با تکیه بر پتانسیل هایی که طی سالیان اخیر کسب کرده اند در اسرع وقت دست به تشکیل میزگردها، وبینارها و کرسی های علمی و فرصت های مطالعاتی در ابعاد اقتصادی، حقوقی، سیاسی، اجتماعی بزنند تا گفتمانی علمی و بر مبنای مطالعات تخصصی به تبیین راهکارهای شکوفایی اقتصاد، هم افزایی اجتماعی و تعیین جایگاه سیاسی ساکنین مناطق در مشارکتهای سیاسی شکل بگیرد تا بستر شناخت بیشتر این مناطق در کشور و بازگشت این مناطق به جایگاه واقعی را رقم زند . بعنوان مثال یکبار نقش واقعی مناطق آزاد در دور زدن تحریم ها و بعنوان روزنه های تنفس اقتصادی توسط اساتید برجسته مطالعه شده تا مناطق آزاد از یوغ تفاسیر گوناگون که از بلندگوهای مختلف به گوش می رسد رهایی یابد.
قطعاً حضور مهندس مومنی که شش سال سابقه آشنایی کامل با قانون چگونگی اداره مناطق آزاد دارد و از آن مهمتر با مشکلات متعدد آن از نزدیک دست و پنجه نرم کرده است و کارنامه فعالیت های مثبت وی بعنوان مدیری جسور و عمل گرا سطح توقعمان را بالاتر برده و انتظار می رود در اسرع وقت نسبت به فراخوان صاحبنظران و سازماندهی آنان برای ایجاد گفتمان مناطق آزاد در سطح ملی اقدام نماید.
نویسندگان: عادل عتیقی نژاد پایگاه خبری تحلیلی خبرقشم
زیبا حسین زاده پایگاه خبری تحلیلی فیدار آریا (کیش)
